Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1937 i 2491) („ustawa o BFG”) wprowadziła nowe zasady finansowania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego („BFG”, „Fundusz”), w tym obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów.
Podstawowym źródłem finansowania wypłaty środków gwarantowanych w bankach i oddziałach banków zagranicznych jest fundusz gwarancyjny banków.
Fundusz gwarancyjny banków jest zasilany składkami wnoszonymi kwartalnie przez banki i oddziały banków zagranicznych. Docelowo do dnia 3 lipca 2030 r. środki systemu gwarantowania depozytów w bankach (w rozumieniu art. 2 pkt 69 ustawy o BFG), na który składają się m.in. środki funduszu gwarancyjnego banków do wykorzystania, powinny osiągnąć poziom odpowiadający 2,6% kwoty środków gwarantowanych w bankach i oddziałach banków zagranicznych („poziom docelowy”).
Wnoszenie składek
Łączną kwotę składek na obowiązkowy system gwarantowania depozytów na dany rok kalendarzowy należnych kwartalnie od banków i oddziałów banków zagranicznych określa Rada BFG, biorąc pod uwagę m.in. bieżący stan środków systemu gwarantowania depozytów w bankach oraz planowaną ścieżkę dojścia do poziomu docelowego.
Część składki może być wnoszona w formie zobowiązań do zapłaty, czyli bezwarunkowych zobowiązań do wniesienia środków pieniężnych odpowiadających części składki wnoszonej w tej formie (maksymalny udział zobowiązań do zapłaty określa Rada BFG). Wypłaty środków gwarantowanych w pierwszej kolejności finansowane są ze środków otrzymanych z tytułu zobowiązań do zapłaty. Szczegółowe zasady wnoszenia części składki w formie zobowiązań do zapłaty, w tym obowiązki sprawozdawcze z tym związane, reguluje ustawa o BFG (w szczególności art. 303 – 305) oraz rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 8 marca 2017 r. w sprawie przekazywania w formie zobowiązań do zapłaty składek wnoszonych do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego przez banki, oddziały banków zagranicznych, firmy inwestycyjne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową (Dz.U. poz. 514).
Obowiązek wniesienia składki powstaje z pierwszym dniem kwartału, a terminy wnoszenia składek określa Rada BFG.
Wyznaczanie składek
Kwoty składek na fundusz gwarancyjny banków, należnych za dany kwartał od poszczególnych banków objętych systemem gwarantowania depozytów, są wyznaczane w oparciu o łączną kwotę składek, która jest określana corocznie przez Radę Funduszu najpóźniej do dnia 1 marca każdego roku. W każdym kwartale ¼ tej kwoty podlega podziałowi pomiędzy banki i oddziały banków zagranicznych.
Składka należna od każdego banku za dany kwartał jest indywidualnie określana przez BFG, a informacja o jej wysokości jest przekazywana bankom najpóźniej odpowiednio do dnia 10 marca, 10 czerwca, 10 września oraz 10 grudnia danego roku. Wysokość składek jest wyznaczana z uwzględnieniem:
- podstawy wyznaczenia, tj. wartości środków gwarantowanych w banku zobowiązanym do wniesienia składki wg stanu na koniec kwartału poprzedzającego kwartał, którego składka dotyczy,
- profilu ryzyka banku, uwzględniającego ocenę ryzyka w obszarach kapitału, płynności i finansowania, jakości aktywów, modelu prowadzenia działalności i zarządzania oraz potencjalnych strat Funduszu na wypadek spełnienia warunku gwarancji wobec danego banku,
- przynależności banku do systemu ochrony instytucjonalnej (IPS).
Sposób określania profilu ryzyka (w tym wysokość ulgi dla banków będących uczestnikami systemów ochrony instytucjonalnej) został określony w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 27 grudnia 2016 r. w sprawie sposobu określania profilu ryzyka banków i oddziałów banków zagranicznych oraz uwzględniania tego profilu w wyznaczaniu składek na fundusz gwarancyjny banków (Dz. U. z 2017 r. poz. 40) („rozporządzenie”).
Na podstawie rozporządzenia BFG opracował metodę wyznaczania składek na fundusz gwarancyjny banków należnych od banków, która została zatwierdzona przez Komisję Nadzoru Finansowego („KNF”). Składki za 2017 r. zostały wyznaczone z wykorzystaniem metody zatwierdzonej uchwałą Komisji Nadzoru Finansowego nr 23/2017 z dnia 31 stycznia 2017 r. w sprawie zatwierdzenia przez Komisję Nadzoru Finansowego metody wyznaczania składek na fundusz gwarancyjny banków, natomiast od 2018 r. składki są wyznaczane z wykorzystaniem metody zatwierdzonej uchwałą Komisji Nadzoru Finansowego nr 42/2018 z dnia 15 lutego 2018 r. w sprawie zatwierdzenia przez Komisję Nadzoru Finansowego metody wyznaczania składek na fundusz gwarancyjny banków.
Opis metody wyznaczania składek na fundusz gwarancyjny banków należnych od banków
Ocena profilu ryzyka banków dokonywana jest na podstawie zestawu wskaźników ryzyka o wagach i parametrach punktacji (górna i dolna granica przedziału oceny ryzyka) określonych w poniższej tabeli.
Tabela. Lista zastosowanych wskaźników ryzyka wraz z wagami i parametrami punktacji
| Kategoria | Wskaźnik ryzyka | Waga wskaźnika ryzyka | Przedziały oceny ryzyka | Znak* | ||
| granica dolna (bj) | granica górna (aj) | |||||
| I | Kapitał | A1. Wskaźnik dźwigni | 9,0% | 4,0% | 8,0% | (-) |
| A2. Wskaźnik pokrycia kapitałem Tier 1 | 9,0% | 1,0 | 2,0 | (-) | ||
| II | Płynność i finansowanie | A4. Wskaźnik pokrycia wypływów netto (LCR) | 18,0% | za 2017 r.: 0,6 za 2018 r.: 0,7 za 2019 r.: 0,8 za 2020 i następne: 1,0 |
1,5 | (-) |
| III | Jakość aktywów | A5. Wskaźnik jakości kredytów | 13,0% | 2,0% | 10,0% | (+) |
| IV | Model prowadzenia działalności i zarządzanie |
A6. Ekspozycja na ryzyko/aktywa | 6,5% | 40,0% | 90,0% | (+) |
| A7. ROA netto | 6,5% | 0,0% | 1,0% | (-) | ||
| A8. BION (ocena grupy obszarów „zarządzanie bankiem i analiza modelu biznesowego”) | 15,0% | 1,5 | 3,5 | (+) | ||
| A10. Wskaźnik relacji kredytów mieszkaniowych walutowych dla gospodarstw domowych do kapitału Tier 1 | 10,0% | 100,0% | 350,0% | (+) | ||
| V | Potencjalne straty Funduszu | A9. Aktywa nieobciążone/środki gwarantowane | 13,0% | 100,0% | 300,0% | (-) |
* (-) im wyższa wartość wskaźnika, tym niższe ryzyko, (+) im wyższa wartość wskaźnika, tym wyższe ryzyko.
Algorytm obliczania składek należnych kwartalnie jest zgodny z załącznikiem do rozporządzenia – poniżej wskazane zostały poszczególne etapy wyznaczania składek:
- przypisanie indywidualnych punktowych ocen ryzyka (IRS) wszystkim wskaźnikom dla każdego banku (w skali od 0 do 100 punktów, dokonywane z zastosowaniem liniowej metody skali ruchomej);
- obliczenie całkowitej oceny punktowej ryzyka (ARS) dla każdego banku (ważona suma indywidualnych punktowych ocen ryzyka poszczególnych wskaźników);
- przypisanie każdemu bankowi całkowitej wagi ryzyka (ARW) (w przedziale 75%-150%, dokonywane z zastosowaniem liniowej metody skali ruchomej);
- ustalenie łącznych kwot składek należnych w danym kwartale odrębnie od banków i oddziałów banków zagranicznych (na podstawie wolumenów ich środków gwarantowanych według stanu na koniec kwartału poprzedzającego kwartał, za który należna jest składka);
- obliczenie składek uzależnionych od ryzyka dla każdego banku (uwzględnienie ulgi z tytułu przynależności do IPS oraz współczynnika korekty µ).
Szczegółowe opisy metod wyznaczania składek zatwierdzonych przez KNF, mających zastosowanie do określenia wysokości składek na fundusz gwarancyjny banków należnych od banków odpowiednio w 2017 r oraz od 2018 r., znajdują się w dokumentach zamieszczonych poniżej.
