1. Jakie podmioty uczestniczą w systemie gwarantowania depozytów?
5. Czyje depozyty nie podlegają ochronie?
7. Czy środki wpłacone jako wkłady i udziały są gwarantowane?
8. Czy gwarancjami objęte są środki na rachunkach prowadzonych w walucie innej niż złoty?
9. Czy gwarancjami Funduszu objęte są także odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach?
11. Czy gwarancjami BFG objęte są rachunki wspólne?
12. Kto jest uprawniony do środków gwarantowanych w przypadku rachunku powierniczego?
13. Czy wspólność majątkowa małżonków ma wpływ na wysokość gwarancji?
14. Czy osoba małoletnia jest deponentem?
15. Kto jest uprawniony do środków gwarantowanych w przypadku rachunku firmy inwestycyjnej?
17. Czy środki zdeponowane w banku na lokacie strukturyzowanej są objęte gwarancjami?
18. Co to jest dzień spełnienia warunku gwarancji?
19. Jaki kurs jest stosowany do obliczenia limitu gwarancyjnego 100 000 euro w złotych?
20. Kiedy Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku lub kasy?
21. W jaki sposób deponenci są powiadamiani o rozpoczęciu wypłaty środków gwarantowanych?
22. W jaki sposób deponent może odebrać należne środki gwarantowane?
24. Jak wygląda procedura wypłaty świadczeń gwarancyjnych przez BFG?
26. W jakim okresie można odebrać środki gwarantowane?
1. Jakie podmioty uczestniczą w systemie gwarantowania depozytów?
Systemem gwarantowania depozytów objęte są środki zgromadzone:
1) we wszystkich bankach krajowych, tzn. mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na formę ich działalności (w formie spółek akcyjnych oraz spółdzielcze), z wyłączeniem Banku Gospodarstwa Krajowego (banku państwowego),
2) we wszystkich spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych,
3) w oddziałach banków zagranicznych (tj. oddziałach banków z siedzibą na terytorium państwa niebędącego członkiem UE) w zakresie, w jakim system gwarantowania depozytów w tym państwie nie zapewnia wypłaty środków co najmniej w zakresie i w wysokości określonych w ustawie o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.
2. Czy gwarancje BFG posiadają oddziały banków mających siedzibę w innych państwach członkowskich UE, wykonujące działalność na terytorium RP?
Zgodnie z zasadami przyjętymi w Unii Europejskiej, oddziały banków mających siedzibę w innych państwach będących członkami Unii (banki te zwane są instytucjami kredytowymi), wykonujące działalność na terytorium Polski, przynależą do systemu gwarantowania depozytów kraju macierzystego (kraju siedziby). Poziom gwarancji we wszystkich państwach należących do Unii Europejskiej od 31 grudnia 2010 r. wynosi 100 000 euro (lub jego równowartość w walucie krajowej).
3. Czy gwarancjami BFG objęte są środki powierzone podmiotom nieposiadającym zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego na przyjmowanie wkładów pieniężnych w celu obciążania ich ryzykiem?
Środki powierzone podmiotom nieposiadającym zezwolenia Komisji na gromadzenie środków pieniężnych innych osób, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, nie są objęte gwarancjami BFG.
Komisja Nadzoru Finansowego, w dostępnej na jej stronie internetowej Liście ostrzeżeń publicznych, wymienia podmioty, co do których złożyła zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 171 ust. 1-3 ustawy – Prawo bankowe (m.in. wykonywanie czynności bankowych, w szczególności przyjmowanie wkładów pieniężnych w celu obciążania ich ryzykiem, bez zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego).
Deponent to osoba lub podmiot uprawniony do środków gwarantowanych.
W przypadku banku lub oddziału banku zagranicznego deponentami są:
- osoby fizyczne,
- osoby prawne,
- jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi lecz posiadające zdolność prawną,
- szkolne kasy oszczędnościowe,
- pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe.
W przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej deponentami są:
- osoby fizyczne,
- organizacje pozarządowe w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
- jednostki organizacyjne kościoła lub związku wyznaniowego, będące osobami prawnymi,
- spółdzielnie,
- związki zawodowe,
- wspólnoty mieszkaniowe.
Ustawa o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (w art. 22 ust. 1) przewiduje także, że nie wszystkim posiadaczom rachunków w bankach i kasach przysługuje status deponenta (patrz pytanie 5).
5. Czyje depozyty nie podlegają ochronie?
Ochroną gwarancyjną – zarówno w bankach jak i w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych – nie są objęte środki zdeponowane przez:
- Skarb Państwa,
- Narodowy Bank Polski,
- banki, banki zagraniczne oraz instytucje kredytowe, o których mowa w ustawie – Prawo bankowe,
- spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową,
- Bankowy Fundusz Gwarancyjny,
- instytucje finansowe w rozumieniu rozporządzenia 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012,
- firmy inwestycyjne w rozumieniu ww. rozporządzenia 575/2013 i uznanych firm inwestycyjnych z państwa trzeciego, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 25 tego rozporządzenia,
- osoby i podmioty, które nie zostały zidentyfikowane przez odpowiednio bank lub kasę,
- krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń oraz krajowe i zagraniczne zakłady reasekuracji, o których mowa w ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej,
- fundusze inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, fundusze zagraniczne, spółki zarządzające i oddziały towarzystw inwestycyjnych, o których mowa w ustawie o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,
- otwarte fundusze emerytalne, pracownicze fundusze emerytalne, powszechne towarzystwa emerytalne i pracownicze towarzystwa emerytalne, o których mowa w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
- jednostki samorządu terytorialnego,
- organy władz publicznych innego państwa członkowskiego UE oraz państwa trzeciego, w szczególności rządów centralnych, regionalnych oraz jednostek samorządu terytorialnego tych państw.
W przypadku banku system gwarantowania depozytów chroni środki pieniężne zgromadzone przez deponenta na wszystkich rodzajach rachunków bankowych, których jest on posiadaczem, nominowanych zarówno w złotych, jak i w walutach obcych.
Gwarancjami objęte są także:
- inne należności deponenta wynikające z umów rachunku bankowego,
- należności deponenta wynikające z przeprowadzania przez bank bankowych rozliczeń pieniężnych,
- należności deponenta wynikające z bankowych papierów wartościowych, wyemitowanych przed 2 lipca 2014 r.
Gwarancji systemu podlegają również wierzytelności do banku z tytułu zapisu bankowego na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku, o ile wierzytelności te stały się wymagalne przed dniem zawieszenia działalności banku.
W przypadku kasy system gwarantowania depozytów chroni środki pieniężne zgromadzone w kasie przez deponenta na wszystkich rodzajach rachunków, których jest on posiadaczem, nominowanych zarówno w złotych, jak i w walutach obcych. Gwarancjami objęte są także:
- inne należności deponenta wynikające z umów rachunku,
- należności deponenta wynikające z przeprowadzania przez kasę rozliczeń finansowych.
Gwarancji systemu podlegają również wierzytelności do kasy z tytułu zapisu na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu członka kasy, o ile wierzytelności te stały się wymagalne przed dniem zawieszenia działalności kasy.
Należy zwrócić uwagę, że w przypadku niektórych produktów dostępnych klientom banków i kas, banki i kasy pośredniczą jedynie w sprzedaży (dotyczy to np. jednostek funduszy inwestycyjnych czy produktów ubezpieczeniowych) i produkty te nie są objęte gwarancjami systemu gwarantowania. Banki i kasy mogą oferować także produkty łączone, np. lokata oraz jednostki funduszy inwestycyjnych – wtedy gwarancjami chroniona jest tylko część lokacyjna produktu.
7. Czy środki wpłacone jako wkłady i udziały są gwarantowane?
Nie, środki wpłacone do banku spółdzielczego lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej tytułem udziałów, wpisowego lub wkładów członkowskich nie są objęte gwarancjami.
8. Czy gwarancjami objęte są środki na rachunkach prowadzonych w walucie innej niż złoty?
Ochroną gwarancyjną objęte są zgromadzone środki zarówno w złotych, jak i w walucie obcej. Niezależnie od waluty rachunku wypłata środków gwarantowanych następuje w złotych.
9. Czy gwarancjami Funduszu objęte są także odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach?
Limit kwoty gwarantowanej przez BFG obejmuje środki zgromadzone na rachunkach według stanu na dzień spełnienia warunku gwarancji łącznie z odsetkami naliczonymi do tego dnia, zgodnie z oprocentowaniem wskazanym w umowie, niezależnie od terminu ich wymagalności.
10. Czy limit gwarancji odnosi się do jednego rachunku, czy też do wszystkich rachunków deponenta zgromadzonych w danym banku lub kasie?
Maksymalna wysokość środków, która może być zwrócona jednemu deponentowi w ramach gwarancji BFG w danym banku lub kasie wynosi równowartość w złotych 100 000 euro, bez względu na liczbę rachunków posiadanych przez deponenta w tym banku lub kasie. Podstawą wyliczenia należnej od Funduszu kwoty jest suma należności deponenta od banku lub kasy (suma środków zgromadzonych na wszystkich imiennych rachunkach oraz innych należności objętych gwarancjami).
11. Czy gwarancjami BFG objęte są rachunki wspólne?
Rachunki wspólne również objęte są gwarancjami. W przypadku rachunku wspólnego kwota gwarantowana wyliczana jest odrębnie dla każdego ze współposiadaczy rachunku. Należność deponenta z tytułu rachunku wspólnego liczona jest w następujący sposób: środki na rachunku dzielone są między wszystkich współposiadaczy zgodnie z postanowieniami umowy rachunku, a jeśli takich postanowień nie ma – ustala się dla wszystkich równe części i oblicza wartość gwarancji dla każdego ze współposiadaczy rachunku osobno.
12. Kto jest uprawniony do środków gwarantowanych w przypadku rachunku powierniczego?
W przypadku rachunku powierniczego (np. mieszkaniowego rachunku powierniczego), deponentem jest każdy z powierzających w granicach wynikających z jego udziału w kwocie zgromadzonej na rachunku. W granicach pozostałej kwoty deponentem jest powiernik. Należy pamiętać, że podstawą wyliczenia należnej deponentowi od Funduszu kwoty jest suma wszystkich należności tego deponenta od banku lub kasy (patrz pytanie 10).
13. Czy wspólność majątkowa małżonków ma wpływ na wysokość gwarancji?
Nie. Każdy z małżonków traktowany jest jako odrębny deponent bez względu na wzajemne stosunki majątkowe.
14. Czy osoba małoletnia jest deponentem?
Tak. Jeśli małoletni jest posiadaczem imiennego rachunku bankowego lub rachunku w kasie lub posiada inną objętą gwarancjami wierzytelność do banku lub kasy, jest deponentem w rozumieniu przepisów ustawy o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji i ma prawo do kwoty gwarantowanej.
15. Kto jest uprawniony do środków gwarantowanych w przypadku rachunku firmy inwestycyjnej?
W przypadku prowadzenia przez bank rachunku firmy inwestycyjnej, na którym zgromadzone są środki powierzone przez jej klientów w związku ze świadczeniem przez tę firmę usług maklerskich, deponentem jest każdy z tych klientów w granicach wynikających z jego udziału w kwocie zgromadzonej na rachunku. Należy pamiętać, że podstawą wyliczenia kwoty należnej deponentowi od Funduszu jest suma wszystkich należności tego deponenta od banku (patrz pytanie 10).
16. Czy wszystkie produkty lokacyjne dostępne w placówce banku lub kasy korzystają z gwarancji BFG w przypadku spełnienia warunku gwarancji?
Kupując w banku lub kasie produkty lokacyjne, klienci coraz częściej spotykają się z dużą różnorodnością produktów. Nie zawsze łatwa jest odpowiedź na pytanie, czy dany produkt objęty jest gwarancjami BFG. W praktyce, żeby odpowiedzieć sobie na tak zadane pytanie należy rozpoznać dwie kwestie:
- po pierwsze: z kim klient podpisuje umowę? Podpisanie umowy w placówce banku lub kasy nie oznacza jeszcze, że bank lub kasa jest stroną tej umowy. Często banki lub kasy występują w roli pośrednika. W takim przypadku, klient nabywając produkt w banku lub kasie podpisuje umowę z innym podmiotem finansowym, np. z towarzystwem ubezpieczeniowym. Bardzo ważnym jest rozpoznanie strony umowy. Jeżeli stroną umowy nie jest bank lub kasa, wtedy produkt lokacyjny nie jest objęty gwarancjami BFG;
- po drugie: czy zawierana przez klienta umowa jest umową rachunku bankowego – w przypadku banku lub umową rachunku – w przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zapytać pracownika banku/kasy o rodzaj zawieranej umowy. W praktyce, jeżeli korzystamy ze standardowych lokat, depozytów terminowych, rachunków bieżących, nie należy się niepokoić, bowiem wszystkie te instrumenty objęte są gwarancjami BFG.
17. Czy środki zdeponowane w banku na lokacie strukturyzowanej są objęte gwarancjami?
Oferowane przez banki lokaty strukturyzowane stanowią połączenie instrumentów oszczędnościowych i inwestycyjnych. Lokata strukturyzowana to przyjmowany przez bank depozyt o oznaczonym terminie zapadalności, w którym wpłacony kapitał jest w całości zwracany, a wypłata odsetek lub świadczeń dodatkowych oraz ich wysokość są uzależnione od uprzednio określonych warunków (art. 4 ust. 1 pkt 41 ustawy – Prawo bankowe).
Lokata strukturyzowana zazwyczaj składa się z dwóch elementów: z kapitału początkowego podlegającego ochronie w trakcie trwania lokaty i z części opcyjnej umożliwiającej osiągnięcie dodatkowego zysku w zależności od kształtowania się ceny instrumentu bazowego.
Ochroną gwarancyjną BFG są objęte środki znajdujące się na rachunku w danym banku, a także wniesione nie później niż w dniu poprzedzającym spełnienie warunku gwarancji należności wynikające z czynności bankowych, o ile zostały one dokonane przed dniem spełnienia warunku gwarancji (art. 24 ust. 1 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji).
Mając to na uwadze, w przypadku lokaty strukturyzowanej ochroną gwarancyjną BFG objęte są środki pieniężne w części zdeponowanej jako kapitał. Natomiast odsetki będą objęte ochroną gwarancyjną BFG tylko w przypadku, gdy są one należne zgodnie z umową zawartą z bankiem, a data albo okres ustalenia wysokości odsetek od lokaty strukturyzowanej przypada przed dniem spełnienia warunku gwarancji.
18. Co to jest dzień spełnienia warunku gwarancji?
Zobowiązanie BFG wobec deponenta z tytułu gwarantowania depozytów powstaje z dniem spełnienia warunku gwarancji, czyli – w przypadku banku krajowego lub kasy – z dniem wskazanym w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego jako dzień zawieszenia działalności banku lub kasy i ustanowienia odpowiednio zarządu lub zarządcy komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości lub też z dniem wystąpienia przez BFG do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, w związku z prowadzoną przymusową restrukturyzacją banku lub kasy.
19. Jaki kurs jest stosowany do obliczenia limitu gwarancyjnego 100 000 euro w złotych?
Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się ogłaszany przez Narodowy Bank Polski kurs średni z dnia spełnienia warunku gwarancji (tj. z dnia wskazanego w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, jako dzień zawieszenia działalności banku lub kasy i ustanowienia odpowiednio zarządu lub zarządcy komisarycznego oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości lub też z dnia wystąpienia przez BFG do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, w związku z prowadzoną przymusową restrukturyzacją banku lub kasy).
20. Kiedy Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku lub kasy?
W przypadku, gdy:
- według bilansu sporządzonego na koniec okresu sprawozdawczego aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań
lub
- z powodów związanych bezpośrednio z sytuacją finansową banku nie reguluje on swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków gwarantowanych wobec deponentów
Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz jednocześnie
- podejmuje decyzję o jego przejęciu przez inny bank, za zgodą banku przejmującego,
lub
- występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości banku.
W tym ostatnim przypadku następuje spełnienie warunku gwarancji i wypłata środków gwarantowanych.
W przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności kasy jeżeli na dzień sprawozdawczy aktywa kasy nie wystarczają na zaspokojenie jej zobowiązań. Komisja może także podjąć decyzję o zawieszeniu działalności kasy w przypadku, gdy z powodów związanych bezpośrednio z jej sytuacją finansową nie reguluje ona swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków gwarantowanych wobec deponentów. W obydwu przypadkach następuje spełnienie warunku gwarancji i wypłata środków gwarantowanych.
21. W jaki sposób deponenci są powiadamiani o rozpoczęciu wypłaty środków gwarantowanych?
Sposób i termin wypłat środków gwarantowanych zostaje podany do publicznej wiadomości przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny m.in. w drodze ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym. Informacje takie zostaną również zamieszczone na stronie internetowej Funduszu.
22. W jaki sposób deponent może odebrać należne środki gwarantowane?
Należność można odebrać w gotówce lub zlecając przelew na wskazany rachunek w wyznaczonych przez Fundusz miejscu i terminach. Po tym okresie odbiór środków gwarantowanych jest możliwy w Biurze Funduszu – po wypełnieniu odpowiedniego wniosku o wypłatę środków gwarantowanych – w ciągu 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji.
23. Czy możliwe jest otrzymanie środków gwarantowanych po zakończeniu wypłat przez podmiot dokonujący wypłat?
Tak. Po zakończeniu wypłat przez podmiot dokonujący wypłat z wnioskiem o wypłatę środków gwarantowanych można wystąpić do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (w ciągu 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji).
24. Jak wygląda procedura wypłaty świadczeń gwarancyjnych przez BFG?
Procedura wypłaty środków gwarantowanych wygląda następująco:
- zarząd komisaryczny banku lub zarządca komisaryczny kasy sporządza listę deponentów i nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji przekazuje ją Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu;
- Zarząd Funduszu sprawuje bieżącą kontrolę przygotowania listy deponentów przez zarząd komisaryczny banku lub zarządcę komisarycznego kasy;
- wypłat środków gwarantowanych dokonuje w imieniu i na rachunek Funduszu odpowiednio zarząd lub zarządca komisaryczny, lub podmiot, z którym Zarząd Funduszu zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych. Decyzję w tym zakresie podejmuje Zarząd Funduszu;
- zarządowi lub zarządcy komisarycznemu lub podmiotowi, z którym Zarząd Funduszu zawarł umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych, Zarząd Funduszu przekazuje listę wypłat, zawierającą dane niezbędne do dokonywania wypłat;
- Zarząd Funduszu podejmuje uchwałę, w której określa w szczególności informacje o podmiocie, za pośrednictwem którego będą realizowane wypłaty środków gwarantowanych, sposób dokonywania wypłat oraz kwotę stanowiącą sumę środków gwarantowanych przekazaną na wypłaty środków gwarantowanych. Uchwała ta podawana jest do publicznej wiadomości, w drodze ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym;
- Fundusz przekazuje odpowiednio zarządowi lub zarządcy komisarycznemu lub podmiotowi, z którym zawarto umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych kwoty na wypłaty dla deponentów banku lub kasy, co do którego/której nastąpiło spełnienie warunku gwarancji.
Zarząd, zarządca komisaryczny lub podmiot, z którym Zarząd Funduszu zawrze stosowną umowę rozpocznie dokonywanie wypłat środków gwarantowanych zgodnie z uchwałą Zarządu Funduszu, w ciągu 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji.
25. Co się dzieje ze środkami pieniężnymi, których wielkość przekracza limit gwarancji Funduszu? Czy można je odzyskać?
Środki pieniężne, których wielkość przekracza gwarancje Funduszu, stanowią wierzytelność deponenta do banku lub kasy. Po ogłoszeniu upadłości banku lub kasy deponent ma prawo dochodzić swoich roszczeń na ogólnych zasadach Prawa upadłościowego. Wówczas środki te stanowią wierzytelność deponenta do masy upadłości banku lub kasy. Deponent powinien zgłosić swoje wierzytelności sędziemu-komisarzowi w terminie wskazanym w postanowieniu sądu o ogłoszeniu upadłości banku lub kasy.
26. W jakim okresie można odebrać środki gwarantowane?
Po zakończeniu wypłat przez zarząd komisaryczny banku lub zarządcę komisarycznego kasy, lub podmiot, który ich dokonywał na podstawie umowy z Funduszem, środki gwarantowane można odebrać w siedzibie Funduszu w ciągu 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji (w niektórych przypadkach czynności tej można dokonać składając do Funduszu stosowne dokumenty drogą korespondencyjną). Po tym terminie roszczenia z tytułu gwarancji ulegają przedawnieniu.
